4.3 Toelichting op het overzicht van baten en lasten

Structurele en eenmalige middelen

BBV onderscheid structureel en incidenteel
In BBV artikelen 19-c en 28-c is bepaald dat in de toelichting op het overzicht van baten en lasten bij de begroting en bij de jaarrekening een overzicht van incidentele baten en lasten wordt gevoegd. In de toelichting bij het BBV staat dat voor een nadere invulling van het begrip incidenteel kan worden gedacht aan baten en lasten die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Het BBV geeft echter geen scherpe definitie wat incidenteel (of structureel) inhoudt en laat ruimte aan gemeenten omdat dit past bij de eigen beoordeling van de lokale omstandigheden (principle based). Dit is nader uitgewerkt in de verordening 212.

Aanvullende notitie "Structurele en incidentele baten en lasten"
De notitie van de commissie BBV gaat nader in op de begrippen "incidenteel" en "structureel" en biedt uitgewerkte voorbeelden. In de begroting moet een limitatief overzicht van de incidentele baten en lasten worden gegeven.

Het BBV geeft geen scherpe definitie wat incidenteel of structureel is. Van belang voor het bepalen en tonen ervan is of de incidentele lasten en/of baten van materiële omvang zijn. Het zijn vooral de uitschieters die er echt toe doen. Hierbij kan gedacht worden aan een eenmalige extra legesopbrengst vanwege een groot en bijzonder project, boekwinst bij de verkoop van tafelzilver of een winst dan wel verlies in het grondbedrijf.

Daarbij dient opgemerkt te worden dat voor een structureel begrotingsevenwicht de structurele lasten altijd gedekt dienen te worden door structurele baten. Incidentele lasten mogen zowel door incidentele als door structurele baten gedekt worden.  

Structurele en incidentele reservemutaties
In beginsel wordt iedere aanwending van de reserves beschouwd als een incidentele bate. Er zijn echter reserves waarvan jaarlijks een bepaald bedrag ten gunste van de exploitatie komt. Dit betreft voor de gemeente Amstelveen de dekking van de (kapitaal)lasten van investeringen.

In deze gevallen gaat het over een tijdvak van meer dan drie jaar. De looptijd is gelijk aan de afschrijvingstermijn van de investeringen. In dit geval kan bij inzet van deze reserves worden gesproken van structurele dekkingsmiddelen.

Structureel evenwicht
De commissie BBV doet de aanbeveling om het structurele begrotingssaldo te presenteren volgens een in notitie "Structurele en incidentele baten en lasten" opgenomen voorbeeld.

Eind 2024 heeft de commissie een geactualiseerde notitie uitgebracht. Dit bevat 1 nieuw aspect: Het surplus van de algemene reserve dat niet nodig is voor het afdekken van risico’s (weerstandscapaciteit) mag met ingang van 1 januari 2024 jaarlijks maximaal 10% worden ingezet voor het dekken van structurele lasten. De solvabiliteit moet bij het inzetten van de algemene reserve wel minimaal 20% blijven. De inzet van de algemene reserve wordt als structurele baat bestempeld en is daarmee ook een uitzondering dat reservemutaties incidenteel zijn. Het weerstandsvermogen moet naar het oordeel van de toezichthouder voldoende zijn. Dit betekent dat het moet zijn gebaseerd op een adequate risico-inventarisatie. De structurele onttrekkingen aan de algemene reserve moeten worden opgenomen in het overzicht van structurele reservemutaties. Amstelveen maakt geen gebruik van deze mogelijkheid.

In de Perspectiefnota en in de begroting wordt de raad jaarlijks geïnformeerd over het structurele evenwicht. Het meest recente overzicht betreft de begroting 2025 . Uit het volgende totaaloverzicht blijkt dat de begroting 2025 meerjarig structureel in evenwicht is.

Overzicht incidentele baten en lasten per programma in de jaarrekening
Zoals in de notitie van de commissie BBV staat vermeld zijn structurele lasten en baten de regel en incidentele lasten en baten de uitzondering. Daarnaast geeft het BBV geen scherpe definitie van wat incidenteel en structureel is.

De begroting 2025 is meerjarig structureel in evenwicht. In de perspectiefnota die in juli 2025 aan de raad wordt aangeboden staat een nieuwe meerjarige prognose opgenomen. Deze jaarrekening is een tussenstation waarin een overzicht van de belangrijkste incidentele baten en lasten per programma wordt gespecificeerd. Dit betreft zowel verwachte als gerealiseerde lasten en baten. Minder belangrijke posten staan als totaalbedrag vermeld.

Op een begrotingsvolume van minimaal € 300 miljoen vormen de incidentele lasten en baten een beperkt deel. Voor het overzicht per programma wordt het volgende verondersteld (Financiële verordening 212):

• de in de begroting toegekende incidentele baten en lasten zijn volledig benut;
• alle bestemmingsreserves zijn incidenteel met uitzondering van "dekking kapitaallasten";
• winstafdrachten worden apart beoordeeld;
• het rekeningresultaat is incidenteel;
• indien het inzicht wordt vergroot door een individuele post te benoemen wordt deze in het overzicht verwerkt en toegelicht. Dit zal vooral gelden als de begrotingspost minimaal € 3 miljoen bedraagt (1% van het structureel begrotingsvolume)

Toelichting individuele posten groter dan € 3 miljoen.
1. Sociaal domein - jeugd
In de Perspectiefnota 2024 is voor de jaren 2024 en 2025 € 4,1 miljoen incidenteel toegekend voor maatwerk dienstverlening 18-. In de tweede tijdvakrapportage 2024 is aanvullend € 0,9 miljoen incidenteel toegekend voor 2024. Dit betreft aanvullende incidentele mutaties op een structureel budget. In de rekening 2024 is bij de jaaropmaak minder besteed dan begroot. Dit verklaart waardoor het bedrag in de kolom "rekening lasten" lager is dan het incidenteel begrote budget.

5. Ruimtelijke ontwikkeling - grondexploitaties
Deze post wordt conform de verordening 212 standaard opgenomen in het overzicht. De winstafdrachten zijn in werkelijkheid lager dan begroot. Een nadere toelichting staat beschreven in hoofdstuk 2 op programma 5.

8. Algemene dekkingsmiddelen - lokaal werkbudget Oekraïne
Op programma 8 wordt de bijdrage uit de algemene reserve verantwoord ter dekking van de kosten die gemaakt worden voor de opvang van Oekraïense ontheemden (€ 10 miljoen).

De vergoeding die het Rijk verstrekt voor de opvang van de ontheemden wordt eveneens verantwoord op dit programma. De werkelijke inkomsten blijken bij het opmaken van de jaarstukken ongeveer € 0,4 miljoen hoger dan begroot.

8. Algemene dekkingsmiddelen - schatkistbankieren
De vergoeding die de gemeente ontvangt over uitgezette middelen via schatkistbankieren is begroot op € 3,8 miljoen. In werkelijkheid is de vergoeding over de liquide middelen iets hoger dan begroot.